گروه فرهنگی «سراج24»- مرتضی اسماعیل دوست: چندی است موجی در فضای رسانه‌ها بابت مساله توهین به افغان ها رخ داده که اگر چه انعکاس این مطلب به لحاظ موضوعی تازگی ندارد اما این بار ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته است و از این رو نیاز به نگاهی دوباره به این مساله دارد که آثار تصویری تا چه حد در پردازش داستانی و لایه‌های روایت پردازی می‌توانند در تشخص بخشی به کاراکترهای مورد نظر اثر با دستی باز به خلق شخصیت مورد نظر بپردازند و تا چه میزان از این مساله را می توان تحت عنوان «توهین» برداشت کرد؟ چرا که نه تنها این مساله برای ملتی گرانقدر چون افغان‌های زحمتکش بلکه برای بسیاری از مردمان مناطق مختلف سرزمین عزیز ایران و حتی برای بسیاری از افراد شاغل در حرفه‌های مختلف نمود پیدا کرده و بارها در قبال پخش آثار سینمایی و به خصوص تلویزیونی که گستره مخاطبان وسیع تری دارد، این گونه عکس‌العمل‌ها رخ داده است.
بحث رخ داده اخیر که با واکنش گسترده ای در فضای اجتماعی مردمان افغان همراه بوده است٬ در خصوص پخش سریالی با نام «شیوع» از شبکه یک سیما بوده است که در آن عامل ایجاد بیماری شیوع یافته در ایران شخصیتی از اهالی افغانستان بوده که در چرخه فریبنده ای توسط سیاستمداران آمریکایی یک نوع بیماری خاص را وارد ایران می کند.
این نگاه که در راستای موضوعی از دغل بازی قدرت طلبان معاند غربی است، به دلیل انتخاب فردی از اهالی منطقه افغانستان موجب تسری این نگاه شده است که مردمان افغان نزد نویسنده و سازنده این مجموعه تلویزیونی به عنوان ویروسی انسانی تصور شده اند! حال باید به تعبیر این نوع نگاه در وجوهی از فیلمنامه نگاری و تصویرسازی پرداخت که آیا انتخاب هر کاراکتر منفی و یا کمیکی از هر منطقه مترادف با نوعی توهین به اهالی آن دیار محسوب خواهد شد؟ و با این نوع برخورد می توان به ثبت و پرداخت کاراکترها در فضایی رئالیسم دست زد؟ و یا این که نویسنده و سازنده ناگزیر از این بوده که در فضایی خیالی و غیرواقعی و با زبان و بیانی نامشخص و در واقع برره‌ای! مرکز ثقل روایت داستانی خود را انتخاب نماید؟!
لازم به توضیح می باشد که فرم روایی و ساختار آثار سینمایی در نگاه‌هایی سورئال و یا رئال و جنبه ای از گونه ها و نگاه هایی خیال پردازانه یا واقع گرایانه کاملا متمایز هم بوده و هر کدام قواعد فنی لازم خود را دارند و به راحتی نمی‌توان با تغییراتی در فیلمنامه و نوع ساخت، نگاهی همراه با واقعیت رخدادها را به فضایی لامکان و لازمان و یا گنگ از بیان خاصیت داستانی و ماهیت کاراکترها تبدیل کرد و محدودیت های فوق امکان بازسازی رویدادهای حقیقی را در پرده تصویر به طور کامل از بین خواهد برد. از این رو شاهدیم که در آثار سینمایی کشورهای دیگر و در فیلم‌های هالیوود به راحتی زبانی همراستا با مکان روایت به زبان کاراکترها درمی‌آید و لهجه‌هایی متناسب با شمال یا جنوب تگزاسی در فیلم‌ها، مخاطب را به تمایز میان جهان پرسوناژها نزدیک می‌سازد.
از سویی آن چه مساله ای پایدار خواهد بود، این است که توهین و تحقیر ادیان و انسان ها و ملت ها در هیچ نقطه از کره خاکی قابل پذیرش نخواهد بود و البته بیشترین ظلم ممکن در جهان علیه مردمان مسلمان ایران با رخ دادن موج اهانت از سوی کشورهای توطئه‌گر غربی رخ داده است و این در حالی است که بر اساس مندرجات کنوانسیون‌‌ها و معاهدات بین‌‌المللی از جمله کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر هرگونه تحریک مذهبی و هر عمل غیر قانونی علیه اشخاص و گروه‌ها به واسطه مذهب ممنوع است.
در خصوص بحث های رخ داده در خصوص توهین به اقوام از طریق آثار تصویری اگرچه نمی توان به راحتی حکم محکومیت نویسنده و فیلمسازی را داد، اما می توان با کمی تامل و تدبیر در این مورد برخورد کرد، چرا که این مساله چندی پیش هم به شکلی دیگر در فیلم جشنواره‌ای «ابد و یک روز» هم رخ داده بود که دختری فقیر از خانواده ای جنوب شهری با پول پیشنهادی پسر جوان افغانی در پی رهسپاری به دیار افغانستان بوده و با نگاهی همراه با سیاهی از مسیر راه بازمی گردد!
آن چه مهم می باشد این بوده که با توجه به روابط تاریخی ملت‌های همسایه ایران و افغانستان و زندگی تعداد قابل توجهی از مهاجران افغانی در ایران نیاز به شرایط ویژه ای در این مورد است؛ شرایطی که دفاع از حرم اهل بیت٬ اوج آن را به تصویر کشید. اما در نگاهی کلی آن چه باید به تدبیر مخاطبان آثار سینمایی درآید، این بوده که انتخاب یک کاراکتر در اثری هنری به منزله تعمیم بخشی نویسنده و فیلمساز از آن شخصیت به کل جامعه نبوده و تنها در قالب داستان رخ می نماید.
